бесінші аялдама
Үндемеу мүмкін болмай қалғанда
Полигонды жабу және ядролық қаруға қарсы қозғалыс
Радиоактивті шыдамдылықтың соңғы тамшысы
1989 жылы 12 ақпанда Семей полигонында қуаты 90 килотонналық ядролық бомба қайта жарылды. Теледидардан: «радиациялық фон қалыпты» деп тыныштандырды. Бірақ екі күннен кейін эпицентрден 110 шақырым қашықтықтағы Шаған ауылында радиация деңгейі нормадан 200 есе жоғары болып шықты. Жердегі жарылудан радиоактивті газдар екі күн қатарынан сыртқа шығып, 30 мыңнан астам адам тұратын аудандарды қамтыды.
Семей қаласы үшін сәтті болды — жел басқа жаққа соқты.
Қорқынышты салдары әскери қызметшілерді тоқтатпады және 18 ақпанда олар кезекті жарылыс жасады.
Бұл соңғы тамшы болды. Адамдар наразылыққа шықты. Шығыс Қазақстан облысының бірінші хатшысы Кешірім Бозтаев Горбачевқа жедел жеделхат жазды. Онда ол сынақтар халық тығыз орналасқан аймақта өтіп жатқанын, олардан үйлер, құдықтар, адамдардың денсаулығы зардап шеккенін мәлімдеді. Ол жарылыстар санын дереу қысқартып, полигонды басқа жерге ауыстыруды сұрады.
Бірнеше күннен кейін Семей қаласына үкіметтік комиссия ұшып келді. Барлық мүшелер — әскери. Олар радиация — «теледидардан сияқты», газдар — «асыл және қауіпсіз» деп сендірді. Дегенмен, сапардың қорытындысы бойынша сынақтардың жиілігі мен қуатын азайту туралы шешім қабылданды.
Полигонның толық жабылуы туралы әзірге сөз болған жоқ — армия қарсылық көрсетті.
Семей қаласы үшін сәтті болды — жел басқа жаққа соқты.
Қорқынышты салдары әскери қызметшілерді тоқтатпады және 18 ақпанда олар кезекті жарылыс жасады.
Бұл соңғы тамшы болды. Адамдар наразылыққа шықты. Шығыс Қазақстан облысының бірінші хатшысы Кешірім Бозтаев Горбачевқа жедел жеделхат жазды. Онда ол сынақтар халық тығыз орналасқан аймақта өтіп жатқанын, олардан үйлер, құдықтар, адамдардың денсаулығы зардап шеккенін мәлімдеді. Ол жарылыстар санын дереу қысқартып, полигонды басқа жерге ауыстыруды сұрады.
Бірнеше күннен кейін Семей қаласына үкіметтік комиссия ұшып келді. Барлық мүшелер — әскери. Олар радиация — «теледидардан сияқты», газдар — «асыл және қауіпсіз» деп сендірді. Дегенмен, сапардың қорытындысы бойынша сынақтардың жиілігі мен қуатын азайту туралы шешім қабылданды.
Полигонның толық жабылуы туралы әзірге сөз болған жоқ — армия қарсылық көрсетті.
Атомға қарсы поэзия
1989 жылы 25 ақпанда ақын және қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов тікелей эфирде алдын ала дайындалып берілген сайлауалды сөзін оқудан күтпеген жерден бас тартты. Оның орнына ол бүкіл елге Семей полигонындағы ядролық сынақтардан кейін радиоактивті газдардың тарауының нақты салдары туралы айтып берді. Бұл сөздер ашық аспан арасында найзағай сияқты естілді — алғаш рет сынақ тақырыбы көпшілік кеңістігіне шығарылды.
Олжас Сүлейменовтың сөзі
КСРО халық депутаттарының бірінші съезі (1989 жылғы маусым)
1989 жылы 28 ақпанда Алматыда Жазушылар одағының ғимараты жанында митинг өтіп, онда Сүлейменов «Невада-Семей» халықаралық антиядролық қозғалысын құру туралы жариялады. Ол өз атауын ядролық сынақтар өткізілген екі өңір — АҚШ-тағы Невада және Қазақстандағы Семей арасындағы ынтымақтастықтың белгісі ретінде алды.
Қозғалыс мақсаттары
- Семей полигонын жабуға қол жеткізу
- Қоғамды ядролық қаруды сынауға қарсы біріктіру
- Зардап шеккен халықты оңалтуға қол жеткізу
- Сынақ нәтижесінде ластанған аумақтарды экологиялық сауықтыруға жәрдемдесу
Санаулы апталарда қозғалыс мыңдаған белсенділерді біріктіріп, қуатты халықаралық пікірге ие болды және саясатқа ықпал етуге қабілетті әлемдегі алғашқы жаппай антиядролық қозғалысқа айналды.
Дәл осы сәттен бастап Семей сынақ полигонын жабуға кері санақ басталды.
1991 жылғы 29 тамызда Қазақстан Республикасы Президентінің полигонды жабу туралы Жарлығына қол қойылды.
Дәл осы сәттен бастап Семей сынақ полигонын жабуға кері санақ басталды.
1991 жылғы 29 тамызда Қазақстан Республикасы Президентінің полигонды жабу туралы Жарлығына қол қойылды.
Жарылыстың орнына салынған картиналар: Кәріпбек Күйіковтың өнері мен миссиясы
Кәріпбек Күйіков – суретші, оның жұмыстары кез келген ұраннан гөрі қаттырақ сөйлейді. Ол қолсыз дүниеге келді – Семей полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан ата-анасы ұшыраған радиациялық әсердің салдары. Бірақ Кәріпбек өзіне тұйықталудың орнына өз өмірін ядролық қарусыз әлем үшін күресу миссиясына айналдырды.
Ол суреттерді еріндерімен және саусақтарымен жазып, бүкіл әлемдегі адамдарға әсер ететін жарқын және терең бейнелерді жасайды. Оның картиналары – жай ғана өнер емес, атом бомбаларының қиратушы күшіне қарсы көрнекі наразылық.
Ол суреттерді еріндерімен және саусақтарымен жазып, бүкіл әлемдегі адамдарға әсер ететін жарқын және терең бейнелерді жасайды. Оның картиналары – жай ғана өнер емес, атом бомбаларының қиратушы күшіне қарсы көрнекі наразылық.
Кәріпбек халықаралық антиядролық науқандарға белсенді қатысады, саясаткерлермен кездеседі, конференцияларда сөз сөйлейді және мыңдаған адамдарды шабыттандырады. 2024 жылы ол «Қазақстанның ізгі ниет елшісі» мәртебесін алды, бұл оның әлем мәдениеттері арасындағы диалогты дамытуға және идеяларын ілгерілетуге қосқан үлесінің мойындалуы болды.
Оның тарихы дәлелдейді: тағдыр саған ең қиын сынақтар туғызса да, дауысың мен суреттерің әлемді өзгерте алатынын.
Оның тарихы дәлелдейді: тағдыр саған ең қиын сынақтар туғызса да, дауысың мен суреттерің әлемді өзгерте алатынын.
Қазақстанның ізгі ниет елшісі болу мен үшін үлкен құрмет. Сонымен қатар, бұл үлкен жауапкершілік, өйткені біздің міндетіміз әлемге өз тарихымызды көрсету, өнермен және мәдениетпен таныстыру, неге ұмтылатынымызды айту. Мысалы, мен мұны өз суреттерім арқылы жасаймын. Мен әрқашан ядролық қарудан бірінші болып бас тартқан елде өмір сүргенімді мақтан тұтамын.
Кәріпбек Күйіков
Суретші
Қазақстаннан стрит-арт суретші Паша Кастың манифесті "This is silence" қазіргі заманның ең қауіпті мәселелерінің бірі – Қазақстан аумағында ядролық қалдықтарды көмуге назар аударады.
«Қазақстан 21 ғасырда ядролық қалдықтар үйіндісіне айналуда. Мемлекет адамдарға эксперимент жасауды жалғастыруда.
Бұл – үнсіздік. Қорқыныш. Үмітсіздік. Қылмыс».
«Қазақстан 21 ғасырда ядролық қалдықтар үйіндісіне айналуда. Мемлекет адамдарға эксперимент жасауды жалғастыруда.
Бұл – үнсіздік. Қорқыныш. Үмітсіздік. Қылмыс».
Эдвард Мунктың «Айқай» картинасы стрит-арт суретшімен Семей ядролық полигонының нысанында ойнатылды
2016
Оның жұмысы – тым жиі үнсіз қалатын нәрсе туралы айқайлау. «This is silence» экологиялық қауіп алдында қоғамның тыныштығының қорқынышты бағасын көрсетеді. Сынақтан кейін қалған ядролық қалдықтар және оларды көму туралы пікірталастар – бұл тек экология мәселесі ғана емес, сонымен қатар болашақ денсаулық пен ұлт қауіпсіздігі мәселесі.
Паша Кастың стрит-арті немқұрайлылыққа қарсы тұрудың символына айналады. Ол әркімнен: Сен бұл үнсіздікті естисің бе? деп сұрайды.
Паша Кастың стрит-арті немқұрайлылыққа қарсы тұрудың символына айналады. Ол әркімнен: Сен бұл үнсіздікті естисің бе? деп сұрайды.
басталуы
Басты бет
әрі қарай
Полигон бүгін және ертең
